Foto Dutch Heritage Photography

KOOI WESTERGEEST

Naam: Kooi Westergeest, ook wel Kooi van de Dames Dijt
Eerste vermelding: 16 maart 1650 bij de verzelfstandiging van de NH Kerk van Oudeschild
Ligging: Texel, polder Westergeest. Westergeest 7b
Aantal vangpijpen: 4
Recht van afpaling/aantal meters: 1508 meter (400 Rijnlandse Roeden)
Grootte: ca. 1,5 hectare
Kooitype: Texels
Landschap: Oude land van Texel onder de Hoge Berg
Eigenaar: Natuurmonumenten
Kooiker(s): Jan Willem Bakker
Huidige functie: natuurreservaat
Toegankelijk: nee

Naamgeving

De kooi is genoemd naar de ligging: Kooi Westergeest. In de volksmond staat zij echter nog steeds bekend als de Kooi van de Dames Dijt, naar de drie gezusters Dijt (Grietje, Willy en Emily) die de laatste particuliere eigenaar waren.

Betooverend bosch

De kooi heeft een grote verscheidenheid aan fruitbomen en bijzondere bolgewassen. Je vindt er onder meer mispels, kweepeer, moerbei, wilde appel, aronia, jostabes, kruisbes, framboos, braam, zwarte bes en zoete pruimen. Maar ook boshyacintjes en (dubbele) sneeuwklokjes. In 1899 noemde natuurbeschermer Jac. P. Thijsse het kooibos in 'De levende natuur' een 'betooverend bosch'.

De topografische kaart van 1899, het jaar waarin Thijsse de kooi bezocht.

Malle vogels

Thijsse was in deze tijd onderwijzer op Texel. Kooiker was Teun de Boer. Twee leerlingen van Thijsse wezen hem op een vrijdagmiddag in mei op "malle vogels in de eendenkooi van Teun de Boer". Het was voor de onderwijzer aanleiding om de volgende dag samen met een aantal vrienden uit Londen op onderzoek uit te gaan. De malle vogels bleken aalscholvers, die zich in de eendenkooi wilden gaan vestigen. Om in de kooi te komen moest het gezelschap een plank trotseren die over een sloot was gelegd. Vanaf daar liep een smal pad tussen de struiken door.

“Zwijgend betraden we ’t verboden terrein, ’t betoverde bos. Inderdaad een betoverd bos! Daar stonden tussen de frisgroen heesters en in de schaduw van de hoge blanke wilgen duizenden en duizenden wilde hyacinten. Overal hyacintjes, witte en blauwe, dicht opeen aan de rand van ’t pad. ’t Is alleen in een eendenkooi, dat dergelijke verrassingen te verwachten zijn."

"We kwamen aan een opening in een aarden wal en daar lag de kooi-vijver voor ons: een grote stille plas, rondom begroeid met riet. Een paar makke kooi-eenden zwommen tussen de gele plompen, die hier en daar al begonnen te bloeien. Maar daar keken we niet te lang naar. Wat het meest onze aandacht trok, dat waren de bomen die op de aarden wal stonden: wilgen en populieren, en bijna allemaal dood. Wat een contrast met de hyacintjes van daareven! Hier was de grond bedekt met allerlei vuil en afval. Geraamten van vissen, lege eierschalen met bloederig struif bedekten hier de grond, alles afkomstig van het veertigtal nesten daar hoog in de bomen, waaruit bij onze nadering aalscholvers en reigers klapwiekend opvlogen."

“Intussen waren er nog een paar vissersjongens van Oude Schild in de kooi gekomen. Ze hadden zeker van de voorgenomen expeditie gehoord en wilden er van meeprofiteren. Nu ze deden hun werkt niet ten halve. Met echte vissershaat jegens visdieven beklommen ze de bomen en het ene na het andere nest tuimelde ter aarde, zodat binnen een half uur de hele reiger- en alscholverskolonie zo mogelijk nog grondiger verdelgd was dan Carthago anno 146 v. Chr. Toen de beweging op zijn drukst was, kwam eindelijk de kooiker opdagen. En nu moet je eigenlijk zelf kooiker zijn, om te kunnen beseffen wat er in die man zijn gemoed omging, toen hij daar een dozijn mensen, die zonder zijn verlof de kooi betreden hadden in zijn heiligdom bezig zag. Hij was er dan ook in het geheel niet tevreden mee, hoe het hem ook gelegen kwam, dat de vogels verjaagd waren.”

Volop wilde hyacinten - Kooiblommen in het Texels -  in de kooi van de dames Dijt

Dames Dijt

De familie Dijt kwam op 16 maart 1899 in het bezit van de kooi, toen Hendrik Dijt de eendenkooi van Jan de Boer en de erven Teunis de Boer kocht. De familie Dijt, niet te verwarren met Dijt van de Kooi van Hin, is een typisch Texels geslacht. De Dijts waren boeren en op Texel betekende dit vaak schapenfokkers. Hun voornaamste bezit was land, dat evenwel een karig bestaan opleverde. Het ging de familie dan ook niet zozeer om de kooi als kooi, maar om te komen tot een aaneengesloten eigendom zonder enclaves van anderen.

In 1957 kwam het eigendom van de kooi bij de drie ongehuwde zusters Grietje, Willy en Emily Dijt, beter bekend als de Dames Dijt. Naast hun boerenbedrijf (schapenhouderij en -fokkerij) hadden zij grote belangstelling voor de natuur en natuurbehoud. Vooral onder pachter Piet Bakker werd de kooi tot een paradijselijke enclave met een zeer rijke flora en fauna. De dames Dijt verkochten de kooi in 1992 aan Natuurmonumenten onder een aantal stringente voorwaarden. Zo mag de kooi absoluut geen bezoekerskooi worden.

Iepziekte

De kooi heeft zwaar te lijden gehad van de iepziekte. Alle iepen waren aangetast en moesten worden verwijderd. Hierdoor waren er gate in het kooibos ontstaan. Deze zijn met de herstelwerkzaamheden door de Kongsi weer opgevuld.

Eigenaars / kooikers voor zover bekend (jaartallen bij benadering):

1795 Simon Kikkert wnd
1780 - 1847 Simon Kikkert
1847 - 1873 Kl. Kikkert Szn.
1873 - 1885 P. Dzn. Bakker
vanaf 1888 verhuurd aan Pieter Kooy
1885 - 1899 Teun de Boer
1899 - 1905 H. Dijt Czn.
1905 - 1939 C. Dijt Hzn.
1939 - 1967 wed. G. Dijt-Brans
1957 - 1992 G. W. en E. Dijt Piet Bakker vanaf ca. 1982
1992 - Natuurmonumenten Piet Bakker
2012 - Natuurmonumenten Jan Willem Bakker
Van 1899 tot 1957 werkten Lodewijk Vermeulen, Dirk Vermeulen en Piet (P.C.) Hin als kooiker in de eendenkooi.

Literatuur:

• C.J. Reij, C. Hoogerheide & C.G.J. van Empel, 1998: Boerderijen boek. Geschiedenis en naamgeving van alle boerderijen op Texel, hun eigenaren en bewoners. Pirola, Schoorl.

Bronnen:

• Kees Jaap Harting
• Pieter Cuijck, Brieven over Texel en de naby-gelegen eilanden (1789)